Romscy muzycy

Romscy muzycy | Romane muzyki

Muzyk dla Romów to artysta , osoba, która niekoniecznie ukończyła szkołę muzyczną i prezentuje sztukę wysoką, choć w wielu przypadkach tak jest. To człowiek , który swoimi umiejętnościami zachwyca, bawi i rozczula. Ma dar , który jest doceniany przez publiczność . W swoim artykule chciałabym się jednak skupić na artystach muzykach romskich, uznanych w Polsce i na świecie. Cofnę się zatem do ubiegłego wieku i wspomnę o niektórych artystach.

Michaj Burano

Fot.żródło
www.gazeta.pl

Tak naprawdę nazywał się  Wasyl Michaj urodził się w Taszkencie, w rodzinie romskiej należącej do grupy Lowarów. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał z rodziną na terytorium Mołdawskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Z muzyką miał do czynienia od dzieciństwa wszak pochodził i wychowywał się w rodzinie artystów pieśniarzy, instrumentalistów i tancerzy. Od najmłodszych lat występował w Zespole Pieśni i Tańca Cyganów Mołdawskich kierowanym przez ojca. W wieku ośmiu lat w 1952 roku przeprowadził się z rodziną do Polski i zamieszkał w Lublinie w dzielnicy Kośminek. Nastoletni Wasyl wyjechał do Gdańska gdzie został zauważony przez Franciszka Walickiego, który miał ogromny wkład w jego rozwój i dalszą  karierę.  Występy zaczął  z zespołem Ryhm and Blues w 1959 r. gdzie Walicki nadał artyście pseudonim . Od tej pory na scenie pojawiał się jako Michaj Burano.

Fot.: źródło
www.bing.com

Jego kariera zaczęła się od występów z zespołem Czerwono-Czarni, którego był solistą w latach 1960–1963, a później występował z grupą Niebiesko-Czarni (1963-1966). W grudniu 1963 roku został zaproszony z innymi artystami z Polski do paryskiej Olympii, gdzie występował ze swym zespołem jako pierwszy artysta zza żelaznej kurtyny. Razem z Niebiesko-Czarnymi odniósł spory sukces na kilku festiwalach muzycznych we Francji.

Na zdjęciu  w paryskiej Olympii od lewej: Janusz Popławski, Michaj Burano, Andrzej Niebieski, Czesław Niemen - Wydrzycki, Helena Majdaniec, Włodzimierz Wander, Zbigniew Bernolak, Marek Sart, Zbigniew Podgajny, Krzysztof Klenczon.
Fot. Władysław Sławny / Forum
Źródło muzyka.interia.pl

W marcu 1968 roku wrócił do Polski i zaczął eksperymentować z własną formacją Burano & leske Rom. Zespół  zyskał sporą popularność. Burano and Leske Rom – W jego składzie grali artyści z ówczesnych zespołów, m.in. Mirosław Męczyński - gitara, Wiesław Wilczkiewicz -gitara, Janusz Zieliński - gitara basowa , Andrzej Ibek - fortepian, organy; Dżamble, Tadeusz Danielewicz -skrzypce, Zbigniew Irzeński - saksofon, Bogusław Kot-Mazurkiewicz -trąbka, Benedykt Radecki -perkusja, Dżamble, Aleksander Bem -perkusja oraz Grzegorz Byczkowski -gitara akustyczna. Zespół nagrał utwory dla Studia Rytm, jednak szybko rozpadł się wskutek wyjazdu Burano do Francji w październiku 1968 roku, gdzie kontynuował karierę pod nowym pseudonimem John Mike Arlow.
Dla wytwórni Barclay nagrał m.in. "My Sweet Angel", "Go Ami Go", "My Obsession", "Smile Your Tears Away", "Bessie" i "Geloso".

Fot. źródło
www.bing.com

W 1975 roku Burano przeniósł się do Los Angeles i tam założył własną wytwórnię płytową pod nazwą Arlow Land. W tym samym roku wrócił na krótko do Polski.
Ostatni raz w kraju wystąpił na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie w 1986 roku.
Mimo chęci zaproszenia artysty na I Międzynarodowy Festiwal Piosenki i Kultury Romów w Ciechocinku do występu nie doszło. Obecnie Michaj Burano mieszka w USA i Szwecji

 

Nagrody i wyróżnienia

Dyskografia

Solowa

  • 1963 Michaj Burano, Czerwono-Czarni (EP, Pronit N-0238)
  • 1964 Michaj Burano (SP, Muza SP-113)
  • 1964 Michaj Burano (EP, Pronit N-0324)
  • 1965 Michaj Burano, Niebiesko-Czarni (Pocztówka, Ruch R--0020)
  • 1965 Michaj Burano (EP, Muza N-0382)
  • 1990 Gwiazdy mocnego uderzenia: Michaj Burano (LP, Muza SX-2798)
  • 1992 Michaj Burano: Największe przeboje (CD)

Składanki

  • 1962 Michaj Burano / Bogusław Wyrobek (SP, Pronit SP-54)
  • 1962 Czerwono-Czarni: The twist (EP, Muza N-0198)
  • 1963 Z melodią i piosenką dookoła świata (2) (LP, Pronit XL-0174)
  • 1964 Michaj Burano (EP, Pronit N-0324)
  • 1965 Z melodią i piosenką dookoła świata (6) (LP, Pronit XL-0202)
  • 1985 Niebiesko-Czarni: Niebiesko-Czarni – Z archiwum polskiego beatu vol. 3 (LP, Muza SX-2212)
  • 1986 Old Rock Meeting A.D. 1986 (LP, Poljazz KPSJ-013)
  • 1986 Czy nas jeszcze pamiętasz? (LP, Muza SX-2505/6)
  • 1990 Gwiazdy mocnego uderzenia (LP, Muza SX-2800)
  • 1991 Złote lata polskiego beatu 1959-61 (LP, Muza SX-3003)
  • 1991 Złote lata polskiego beatu 1962 (LP, Muza SX-3004)
  • 1991 Złote lata polskiego beatu 1963 (LP, Muza SX-3005)
  • 1991 Złote lata polskiego beatu 1964 (LP, Muza SX-3006)
  • 1991 Złote lata polskiego beatu 1965 vol. 2 (LP, Muza SX-3048)

Najważniejsze piosenki

  • Ballada cygańska (Wezmę w drogę złoty księżyc)
  • Bassie
  • Całe niebo w ogniu
  • Dom Wschodzącego Słońca
  • Good Time Girl
  • Ja po tobie płaczę
  • Lucille
  • Melancolia
  • My Obsession
  • My Sweet Angel
  • Nie opuszczaj mnie
  • Nuna
  • Słuchajcie, dziewczęta
  • Smutny świat
  • Syg, Sygedyr
  • Utata Tua
  • Zostały mi tylko twoje listy

Nagrania/teledyski:

Django Reinhardt

Fot. źródło
https://pl.wikipedia.org/wiki/Django_Reinhardt

Inaczej Jean-Baptiste Reinhardt urodził się  23 stycznia 1910 w Liberchies w Belgii.  Był francuskim gitarzystą i kompozytorem romskiego pochodzenia i jest uważany za jednego z najwybitniejszych gitarzystów świata.

Ojciec Reinhardta nazywał się Jean Eugéne Weiss, lecz przybrał przydomek Jean-Baptiste Reinhard .  Jego matką była , Laurence Reinhardt .
Wraz z rodziną zamieszkał w Paryżu a raczej w obozowiskach w okolicach Paryża. Jego rodzina zarabiała na życie wyrabianiem mebli z wikliny ale  w większości rodzina składała się z muzyków. Już w młodych latach Django zaczął fascynować się muzyką. Zaczął grać na skrzypcach by z czasem  przestawić się na  banjo, które otrzymał w prezencie. W krótkim czasie opanował grę na tym instrumencie i przed ukończeniem trzynastego roku życia występował już przed publicznością.

Fot. źródło
https://pl.wikipedia.org/wiki/Django_Reinhardt

W wieku osiemnastu lat w 1928r. Django mieszkał  ze swoją żoną Florine Mayer ( nazywaną Bellą) w taborze w Saint-Quen . Wracając z nacnego grania wszedł do taborowego wozu i wtedy najprawdopodobniej potrącił zapaloną świecę , która podpaliła wóz. Pomimo pomocy krewnych i ugaszenia pożaru,  muzyk doznał poważnego poparzenia palców lewej ręki i paraliżu prawej nogi. Przez osiemnaście miesięcy muzyk leżał w łóżku w domu opieki i zaczął  ćwiczyć grę dwoma sprawnymi palcami . W tym czasie Reinhardt był już w separacji z żoną, która urodziła mu syna.  
Brat Django – Joseph – także utalentowany gitarzysta, kupił mu nową gitarę. Pomimo paraliżu obu palców rehabilitacja oraz trening pomogły mu nauczyć się gry w całkowicie nowy sposób. Wszystkie solówki grał za pomocą tylko dwóch sprawnych palców, używając dwóch innych, sparaliżowanych, przy akordach. Właśnie lata 1929 do 1933 były dla Reinhardta latami kształtującymi. Istotnym etapem rozwoju było przejście z banjo na gitarę. W tym czasie po raz pierwszy usłyszał jazz amerykański. Był pod szczególnym wrażeniem   Louisa Armstronga, którego nazywał „swoim bratem”.  
Niedługo potem poznał Stéphane’a Grappelliego, skrzypka z którym wspólnie stworzył Quintette du Hot Club de France. Najpopularniejsze kompozycje Reinhardta stały się standardami jazzowymi, w tym takie utwory jak „Minor Swing”, „Daphne”, „Belleville”, „Djangology”, „Swing ’42” oraz „Nuages”.

Fot. źródło
https://www.jazziz.com/short-history-minor-swing-django-reinhardt-stephane-grappelli-1937/

W czasie II wojny światowej kwintet był w trasie koncertowej po Anglii. Reinhardt niezwłocznie powrócił do Paryża, natomiast Grappelli na czas wojny pozostał z zespołem w Londynie. Reinhardt grał nadal w Paryżu zastępując Grapellego   Hubertem Rostaingiem na klarnecie. W 1943 roku Reinhardt poślubił Sophię „Naguine” Ziegler w Salbris, z którą miał syna Babika, który także był gitarzystą.
W październiku 1940 roku, podczas pierwszej sesji nagraniowej w czasie niemieckiej okupacji, Reinhardt przy udziale jego zespołu Nouveau Quintette nagrał nową kompozycję „Rythme futur”. Autor zapisał językiem muzycznych okrucieństwo wojny.
Po wojnie Diango ponownie spotkał się z Grappellim i w listopadzie 1946r. rozpoczęła się ich trasa koncertowa po USA. Reinhardt został zaproszony przez Duka Ellingtona do współpracy.

Fot. źródło
https://www.francemusique.fr/en/10-little-things-you-might-not-know-about-django-reinhardt- 15623

Przybył do Ameryki bez gitary , myśląc , że instrument będzie miał zapewniony. Gdy zorientował się , że instrumentu nie będzie zmuszony był zakupić instrument . Wtedy właśnie  kupił gitarę elektryczną, na której grał swoje solówki na występach . Gitarzysta grał z wieloma popularnymi muzykami i kompozytorami jak Maury Deutsch. Pod koniec trasy wystąpił dwukrotnie w nowojorskiej sali koncertowej Carnegie Hall – pierwszy z występów skończył się owacją publiczności i sześciokrotnym powrotem muzyka na scenę. Po zakończeniu trasy związał się z Café Society Uptown, będąc wspieranym przez rezydujący zespół muzyczny grał cztery solówki dziennie, które przyciągały tłumy. Mimo że Reinhardtowi obiecano pracę w Kalifornii, w lutym 1947 roku wrócił on do Francji.

Fot. źródło
https://www.britannica.com/biography/Django-Reinhardt

W 1949 roku gitarzysta wyruszył wspólnie z Grappellim w krótką trasę koncertową po Włoszech. Na początku tamtego roku Reinhardt – wraz ze swoim towarzyszem – trafił do studia nagraniowego . W Rzymie podczas sesji wspomagała ich sekcja rytmiczna a nagrany wówczas materiał pierwotnie nie został wydany. Był to ostatni wspólny studyjny projekt obu muzyków. Dopiero w 1961 roku nagrania (12 utworów z tamtej sesji) zostały wydane na amerykańskim rynku (wytwórnia RCA Victor), które trafiły na album Djangology.
W 1951 roku Reinhardt przeprowadził się do Samois-sur-Seine , gdzie mieszkał do śmierci. Grał w paryskich klubach jazzowych, na gitarze elektrycznej. Finalne nagrania zrealizowane z „Nouvelle Quintette”, w ostatnich miesiącach jego życia, pokazywały zmianę kierunku muzycznego – połączył bebop ze swoim stworzonym stylem .
Po koncercie w paryskim klubie, Reinhardt upadł przed swoim domem, co było spowodowane krwotokiem mózgowym. Jeszcze tego samego dnia Reinhardt zmarł nie odzyskując przytomności.
Pasję muzyczną pozostawił swoim dzieciom i krewnym. Najstarszy syn , Lousson Baumgartner  grywał na paryskiej scenie jazzowej, syn z drugiego małżeństwa Babik, był gitarzystą grającym jazz podobnie jak  wnuk David Reinhardt,  prawnuk Django, Dallas Baumgarnter  , kuzyn Schnuckenack  Reinhardt  skrzypek  mieszkający w Niemczech,  wnuk stryjeczny - Lulo Reinhardt.

Dziś muzycy, gitarzyści z całego świata wzorują się na muzyce , którą wykreował Django Reinhardt.

Dyskografia

  • 1945: Paris 1945
  • 1947: Ellingtonia – z Rex Stewart Band – Dial 215
  • 1949: Djangology
  • 1951: Django Reinhardt and the Hot Club Quintet
  • 1951: At Club St. Germain
  • 1953: Django Reinhardt et Ses Rythmes
  • 1954: The Great Artistry of Django Reinhardt
  • 1955: Django's Guitar
  • 1959: Django Reinhardt and His Rhythm
  • 1980: Routes to Django Reinhardt
  • 1991: Django Reinhardt – Pêche à la Mouche: The Great Blue Star Sessions 1947/1953
  • 1996: Imagine
  • 1997: Django Reinhardt: Nuages z Colemanem Hawkinsem
  • 1998: The Complete Django Reinhardt HMV Sessions
  • 2000: The Classic Early Recordings in Chronological Order (zestaw 5 CD)
  • 2001: All Star Sessions
  • 2001: Jazz in Paris: Swing 39
  • 2002: Djangology (remastered – nagrana w 1948, zremasterowana I wydana przez Bluebird Records)
  • 2003: Jazz in Paris: Nuages
  • 2003: Jazz in Paris: Nuits de Saint-Germain des-Prés
  • 2004: Le Génie Vagabond
  • 2005: Djangology (wydanie powtórne, Bluebird)
  • 2008: Django on the Radio (audycje radiowe, 1945–1953)

Boarisch

Tiếng Việt